Tata Steel twijfelt over de manier waarop het bedrijf ‘groen staal’ gaat maken. Zelfs een volledig afscheid van het plan om klimaatvriendelijk staal te maken met groene waterstof ligt op tafel, blijkt uit interne notulen die in handen van NU.nl zijn.

Het belangrijkste nieuws

• Staalfabriek Tata Steel in IJmuiden overweegt om zijn verduurzamingsplannen fundamenteel op de schop te nemen.
• Het bedrijf wil staal mogelijk toch niet met waterstof maken, maar kijkt ook naar andere manieren om te vergroenen.
• Het is onduidelijk wat de gevolgen van zo’n andere keuze precies zouden zijn. Vakbond en werknemers maken zich grote zorgen.

De heroverweging heeft onder meer te maken met technische twijfels over de ingeslagen route. Werknemers en vakbond FNV maken zich zorgen over de gevolgen voor de werkgelegenheid als de bestaande plannen worden aangepast. De fabriek zou mogelijk flink krimpen en minder hoogwaardige producten gaan maken.

Tata Steel maakte in mei bekend dat het meer tijd nodig had om zijn plannen voor groen staal uit te werken, maar het was onduidelijk dat het om een fundamentele heroverweging ging. Een woordvoerder bevestigt donderdag dat het bedrijf opnieuw beoordeelt welke techniek wordt gebruikt bij de verduurzaming.

Het is onzeker of een keuze voor een ander klimaatplan leidt tot vertraging bij de verbouwing van de fabriek en de sluiting van een van de kooksgasfabrieken, die voor veel overlast bij omwonenden zorgt. “Onze ambitie naar groen staal blijft uiteraard ongewijzigd”, zei het bedrijf eerder.

Optie zonder waterstof

De opvallendste optie die door de directie van Tata Steel wordt overwogen is om helemaal af te zien van de geplande ijzerfabrieken op waterstof. Er zou dan alleen nog een elektrische oven komen, die staal kan maken uit schroot. Dat zou beter passen in de kringloopeconomie, want al het staal zou uit hergebruikte grondstoffen komen. Maar deze keuze beperkt wat voor producten er uiteindelijk uit de fabriek kunnen rollen.

Voor de centrale ondernemingsraad (cor) is het plan “niet acceptabel”, blijkt uit het verslag van een gesprek dat de raad had met de directeuren van Tata Steel Nederland en het Indiase moederbedrijf.

Volgens de raad kost het schrappen van de waterstofplannen “veel werkgelegenheid” en kan het zelfs het voortbestaan van de hele staalfabriek bedreigen. Ook FNV is niet te spreken over het idee om de ijzerfabriek op waterstof weg te laten. “Dat zou in essentie het schrappen van de Groen Staal-route betekenen”, zegt Cihan Lacin van de vakbond. “Dat is voor FNV geen optie.”

Staal van lagere kwaliteit

Ook een krimp van de vergroeningsplannen ligt op tafel. Er zou dan slechts één ijzerfabriek op waterstof komen, in plaats van twee. Ook over het aantal en type elektrische ovens wordt opnieuw nagedacht.

Eerder dit jaar vroeg Tata Steel omwonenden en andere geïnteresseerden om feedback op de plannen om staal te maken met een lagere CO2-voetafdruk. Er kwamen onder meer kritische reacties op de keuze voor een nieuw soort elektrische oven, dat nog nergens op industriële schaal bestaat. Critici twijfelen of het haalbaar is om in korte tijd drie grote exemplaren in IJmuiden te bouwen.

Daarom overweegt Tata Steel een zogeheten vlamboogoven te plaatsen. Die is al verder doorontwikkeld, maar de ondernemingsraad vreest dat het staal dan van lagere kwaliteit wordt. Nu produceert Tata Steel nog veel hoogwaardig staal dat wordt gebruikt in auto’s en verpakkingen. “Als daarvoor in de plaats meer doorsnee producten gemaakt gaan worden, is de cor bezorgd dat we het als bedrijf daarmee niet gaan redden”, staat in het verslag.

Voorzitter Cinta Groos van de centrale ondernemingsraad zegt er vertrouwen in te hebben dat de “zeer verstandige” directie van Tata Steel Nederland blijft kiezen voor de waterstofroute. “We zijn natuurlijk niet de enige die dat bepalen”, voegt ze daar wel aan toe, verwijzend naar het Indiase moederbedrijf. Tata Steel wil de verduurzamingskeuze nog deze zomer maken.

“Het is goed om de snelheid erin te houden en de druk erop te houden”, zegt Groos. Daarbij helpt de val van het kabinet-Rutte IV niet mee. “De rol van de overheid is hierin natuurlijk fundamenteel.” Voor de vergroening is een flinke overheidssubsidie nodig, al is nog altijd onduidelijk om wat voor bedrag het gaat.

Grote gevolgen voor klimaatbeleid

De klimaatkeuze van Tata Steel kan grote gevolgen hebben voor het hele Nederlandse klimaat- en energiebeleid. Voor de klimaatdoelen is het belangrijk dat de grootste CO2-uitstoter van Nederland snel verduurzaamt. Tata Steel zorgt voor ruim 7 procent van de Nederlandse uitstoot van broeikasgassen.

In zijn landelijke energieplannen gaat het kabinet ervan uit dat Tata Steel veel groene waterstof nodig zal hebben. Dat moet worden gemaakt met windstroom van de Noordzee. Als Tata afziet van de ‘waterstofroute’, heeft dat mogelijk grote gevolgen voor de bouw van windparken en voor toekomstige producenten van waterstof.

Het is niet duidelijk wat de verschillende verduurzamingsopties zouden betekenen voor Tata Steels uitstoot van CO2 en milieuvervuilende stoffen. Een woordvoerder zegt dat bij de verdere uitwerking van de plannen extra aandacht wordt besteed aan de invloed op de gezondheid van omwonenden. Bindende afspraak laat op zich wachten

Demissionair minister Micky Adriaansens (Economische Zaken en Klimaat) hoopt zo snel mogelijk een bindende klimaatafspraak te maken met Tata Steel. Vorig jaar werd al een eerste versie van zo’n afspraak getekend, waarin nog sprake was van grootschalig gebruik van groene waterstof. Die afspraak moest nog verder worden uitgewerkt. De uiteindelijke overeenkomst moet 5 miljoen ton CO2-uitstoot schelen in 2030.

Lacin van FNV zegt te begrijpen dat Tata Steel de klimaatplannen verder wil uitdokteren, zolang dit leidt tot een “verbeterd plan qua invulling, haalbaarheid en vooral snelheid”. “Deze zaken, in combinatie met minstens behoud van werkgelegenheid en de klimaat- en milieudoelstellingen, zijn voor ons essentieel.”